काठमाडाै । हामी लगभग सबैले कुनै न कुनै समयमा टाउको दुखाइको अनुभव गर्छौं।
दुखाइ केही मिनटदेखि धेरै दिनसम्म रहन सक्छ। र, त्यो तीखो, सुस्त, धड्कने वा छुरा प्रहार गरेजस्तो प्रकारको हुन सक्छ। कहिलेकाहीं यो टाउकोभन्दा बाहिर टाउकोको छाला, अनुहार र घाँटीसम्म फैलिन सक्छ।
बीबीसीको ह्वाट्स अप डक्स वेलनेस पोडकास्टका होस्ट डा. जान्ड भ्यान टुल्केन्ससँग यसबारे पर्याप्त अनुभव छ। उनी भन्छन्, ‘मलाई हरेक महिना वा ६ सातामा एकपटक टाउको दुख्छ र कसैले मेरो आँखामा ड्रिल गरिरहेको जस्तो लाग्छ।’
नराम्रो टाउको दुखाइको पछाडि गम्भीर कारणको बारेमा चिन्ता गर्नु स्वाभाविक भए पनि राष्ट्रीय माइग्रेन केन्द्र, बेलायतकी विशेषज्ञ डा. केटी मुनरो भन्छिन्, ‘यो गम्भीर समस्याको संकेत विरलै हुन्छ। गम्भीर कुराको बारेमा चिन्ता गर्नु स्वाभाविक हो, तर सम्भावना वास्तवमा धेरै कम छ।’
यदि यो तपाईंको ‘पहिलो वा सबैभन्दा खराब समस्या टाउको दुखाइ’ हो भने डा. मुनरोले डाक्टरलाई भेट्न सिफारिस गर्छिन्।
तर, यदि टाउको दुखाइ हल्का र बारम्बार भइरहेको छ भने तपाईंले आफ्नो डाक्टरसँग परामर्श गर्नुका साथै केही सरल घरेलु उपचारहरू प्रयास गर्न सक्नु हुन्छ।
डा. जान्डको भनाइमा टाउको दुखाइ बुझ्नु धेरै उपयोगी हुन सक्छ, किनकि तिनीहरूको प्रायः एउटै कारण हुँदैन। त्यसैले, डायरी राख्नु ढाँचा र ट्रिगरहरू पहिचान गर्न उपयोगी हुन सक्छ।
केही मानिसहरूका लागि खराब मौसम, बिजुली वा मेघ गर्जनले पनि टाउको दुखाइ निम्त्याउन सक्छ। जब कि, अरूका लागि उज्यालो प्रकाशले समस्या निम्त्याउन सक्छ।
डा. मुनरोका लागि सबैभन्दा खराब समय भनेको शरद ऋतुमा गाडी चलाउँदा हुन्छ। कत्यतिबेला घाम रूखहरूबाट चम्किन्छ। यसले टाउको दुखाइलाई अझ खराब बनाउँछ।
महिलाहरूका लागि महिनावारीको समयमा यसले दुःख दिन्छ। किनकि, त्यतिबेला टाउको दुखाइ हार्मोनल परिवर्तनहरूसँग जोडिएको हुन सक्छ।
धेरैलाई लाग्छ, टाउको दुख्दा क्याफिनबाट बच्नुपर्छ। तर, डा. मुनरो त्यसमा कम सत्य रहेको बताउँछिन्। सानो र नियन्त्रित मात्रामा क्याफिनले दुखाइ निवारकहरूको प्रभावकारिता बढाउन सक्छ, यदि तपाईंले दैनिक धेरै क्याफिन सेवन गर्नुहुन्न भने।
उनी भन्छिन्, ‘क्याफिन एक सह-एनाल्जेसिक हो, जसको अर्थ यसले दुखाइ निवारकहरूको प्रभाव बढाउन सक्छ। तर, दिउँसो वा साँझ क्याफिन सेवन नगर्नुहोस्, किनकि यसले निद्रामा बाधा पुर्याउन सक्छ।’
साथै, आफ्नो कुल क्याफिन सेवनमा ध्यान दिनुहोस्। दैनिक धेरै क्याफिन सेवन गर्नाले क्याफिनको अत्यधिक प्रयोग टाउको दुख्न सक्छ र अचानक बन्द गर्नाले निकासी टाउको दुख्न सक्छ।
तपाईंले कहिले र के खानुहुन्छ, त्यसले तपाईंको टाउको दुखाइलाई पनि असर गर्न सक्छ। डा. मुनरो प्रोटिन, स्वस्थ बोसो र जटिल कार्बोहाइड्रेटले भरिपूर्ण आहार खान सिफारिस गर्छन्। यसले ऊर्जा स्तर कायम राख्न मद्दत गर्छ।
तत्काल ऊर्जा प्रदान गर्ने चिनीयुक्त खाजाबाट बच्नुहोस् र खाना नछोड्नुहोस्, किनकि यी एक सामान्य ट्रिगर हुन सक्छन्। आहारको अतिरिक्त डा. मुनरोले नियमित व्यायाम, राम्रो निद्रा, तनाव व्यवस्थापन र प्रशस्त पानी पिउने पनि सिफारिस गर्छन्।
आफ्नो पिसाबलाई हल्का र सफा राख्न र तिर्खा लाग्नबाट बच्न दिनभरि पर्याप्त पानी पिउनुहोस्। डा. मुनरो भन्छिन्, ‘धेरै औषधिहरू, जस्तै दुखाइ कम गर्ने वा वाकवाकी विरोधी औषधिहरू प्रेस्क्रिप्सनबिना खानु हुँदैन।’
उनी भन्छिन्, ‘दुखाइ कम गर्ने औषधिहरू धेरै प्रभावकारी हुन सक्छन्, तर यो टाउको दुखाइको गम्भीरतामा निर्भर गर्छ।’
